Onderzoek

Deze pagina bevat een aantal aanwijzingen en tips voor genealogisch onderzoek in de streek tussen Nijmegen en Kleve.
De streek tussen Nijmegen en Kleve wordt ook wel aangeduid als “de Duffelt”; de Duffelt was aanvankelijk een ambt onder het Hertogdom Gelre, totdat dit in de 15e eeuw aan het Hertogdom Kleve kwam.
Mijn eerste tip is: Word lid van een genealogische vereniging of Heemkunde kring, je komt dan in contact met andere genealogen en historici, blijft op de hoogte van nieuwe publicaties, beschikbare bronnen etc.

Als de kerkregisters (zie DTB menu) ons in de steek laten, zijn we genoodzaakt om andere bronnen aan te boren, helaas haken veel mensen hier af. Met deze pagina hoop ik, dat ik deze mensen weer een beetje op weg kan helpen. De bronnen zijn vaak in de verschillende archieven te vinden en het kost een hoop tijd om deze bronnen te lokaliseren. Specifiek voor “de Duffelt” geldt dat archivalia zich in Nederland of Duitsland kunnen bevinden, in particuliere handen of bij de overheid.

  1. Leenregisters; Met behulp van leenregisters is het mogelijk het bezit van lenen (bijv. landerijen, huizen of heerlijke rechten) door de opeenvolgende bezitters in de tijd te volgen. Leenregisters beginnen vaak in de 14e eeuw en lopen soms door tot in de 18e eeuw (zie Genealogie, kwartaalblad van het CBG, jrg. 4, nr. 4)
  2. Kloosterarchieven: Kloosterarchieven kunnen een grote verscheidenheid aan bronnen herbergen, ik noem: pachtboeken, tiendboeken, rekeningen etc.
  3. Familie- en Huisarchieven: Deze archieven kunnen een grote variatie aan archivalia bevatten, ik noem: leenregisters, cijnsregisters, pachtboeken, dijkcedullen, morgentalen, tienden, kaartboeken, eigenlijk teveel om op te noemen. Het enige “probleem” is het opsporen van deze archieven, hiervoor dient men zich te verdiepen in de locale geschiedenis. Op deze wijze kan men achterhalen welke families zgn.”heerlijkheden” en/of adellijke huizen hebben bezeten, of welke “aanzienlijke” families grond in bezit hebben gehad in het te onderzoeken gebied.
  4. Schattingslijsten (ook: Hebezettel of schatcedullen), verpondingskohieren en cijnsregisters (ook: tijnsregisters): Schattingslijsten, verpondingskohieren en cijnsregisters zijn bronnen die betrekking hebben op belastingheffing. Schattingslijsten zijn meer momentopnamen en summier qua info, terwijl cijnsregisters vaak een beschrijving van het betreffende goed bevat, bovendien kunnen voorafgaande bezitters genoemd worden. In tegenstelling tot pacht is het cijnsrecht erfelijk. Er zijn 2 typen cijnzen: grondcijnzen en erfcijnzen. Grondcijns moest (aan de leenheer) betaald worden i.v.m. een in leen verkregen perceel. Een aparte categorie wordt gevormd door de erfcijnzen. In ruil voor de uitkering van een bedrag ineens verplichtte de geldnemer zich aan de kredietgever een jaarlijkse vergoeding uit een bepaald onderpand – de erfpacht of erfcijns – te betalen (zie Genealogie, kwartaalblad van het CBG, jrg. 1, nr.1). Verpondingskohieren hebben betrekking op belastingheffing van onroerend goed; van het kwartier van Nijmegen is een unieke reeks uit 1649 bewaard gebleven.
  5. Bisdomsarchieven: Een belangrijke bron voor de genealoog in het Nijmeegse/Kleefse gebied zijn de huwelijksdispensaties van de bisdommen Roermond en Keulen. Dispensaties moesten verleend worden bij verwantschap t/m de 4e graad, maar ook i.v.m. bijv. “zwagerschap” (dit is het geval als een weduwe of weduwnaar wilde hertrouwen met een familielid van de overleden echtgenoot). Huwelijksdispensaties (m.b.t. het Nijmeegse gebied) van het bisdom Roermond zijn gepubliceerd in “Zoeklicht Kwartier van Nijmegen” (1985) een uitgave van de afdeling Kwartier van Nijmegen van de NGV. De huwelijksdispensaties van het bisdom Keulen vallen onder de categorie van de zgn. “Generalvikariatsprotokolle”. Ook deze dispensaties zijn gepubliceerd in 7 delen: Die Kolner Generalvikariatsprotokolle als personengeschichtliche Quelle, H. Deitmer/H. Vogel (zie voor info de homepage van de Westdeutsche Gesellschaft fur Familienkunde, link op mijn homepage aanwezig), de meeste delen (m.u.v. deel 6 en 7) zijn ook bij het CBG te raadplegen. Een groot aantal afstammingsschema’s (bij verwantschap in de 4e graad krijg je dus de vier generaties van bruid en bruidegom!) zijn in deze delen gepubliceerd, echter niet alle. Het is daarom aan te bevelen om een kopie van de dispensatie aan te vragen (adres: Historisches Archiv des Erzbistums Koln, Gereonstrasse 2, 50670 Koln).
  6. Oud-rechterlijke archieven (ORA): Deze archieven, ook gerichtsprotocollen of schepenprotocollen genaamd, bevatten interessante akten, ik noem als voorbeeld: testamenten, transporten, huwelijkse voorwaarden etc. (zie ook link onder). Eigenlijk allerlei akten waarvoor we tegenwoordig naar de notaris zouden gaan. Deze akten hebben betrekking op de periode van voor 1811 en bevinden zich in het Rijksarchief Gelderland te Arnhem of in het Hauptstaatsarchiv te Dusseldorf. RA Arnhem: Zeeland (heerlijkheid onder Millingen), toegang 0213, nr. 1, Protokol van bezwaar, tevens gerichtssignaat, 1697-1797; HSTA Dusseldorf: Kleve Gerichte (Findbuch 103.07), Jurisdiktionsgerichte: Akten nr. 2812-2817, Gerichtsprotokolle Zyfflich und Wyler, 1694-1798; Nr. 2612-2622, Halt (Duffelward, Keeken en Bimmen), 11 delen, 1668-1799. Nrs. 876 en 877: Aufgehobene Gerichte: Duffel (Mehr, Niel, Kekerdom en Leuth), 1664-1700, 1737-1753.
  7. Overige archivalia: belangrijke archivalia onder deze categorie zijn bijv. polderarchieven en de kadastrale archieven; m.b.t. de Duffelt is een kadasterboek bewaard gebleven uit het jaar 1701, het orgineel zou uit het jaar 1667 dateren (Hauptstaatsarchiv Düsseldorf, Klevische Kataster, Karten VIIb nr. 2), de gedetailleerde kaarten bevatten de namen van de eigenaren en de grootte van de percelen. Een andere belangrijke bron is de “handschriften van de heer J.J. Hooft van Huijsduijnen”, deze genealoog heeft intensief onderzoek gedaan in de archieven in het Nijmeegse/Kleefse gebied en veel gegevens uit akten genoteerd. De handschriften worden bewaard in het archief van de Heemkundekring “de Duffelt” en een kopie op microfiches in het gemeentearchief van Nijmegen. Andere archivalia kunnen zeer divers zijn, zie hiervoor de pagina overige bronnen.

Kijk ook op de websites van onderzoekers, die in dezelfde regio onderzoek doen:

En zeker interessant is ook de site “Digitale bronbewerkingen”, waar je kan opzoeken of er van de onderzochte plaatsen/regio’s al bronbewerkingen beschikbaar zijn: